Arka Kapak

1980’lerde Türk diplomatlarına saldırılarla sesini duyuran Ermeni etnik terörü, 1990’larda Azerbaycan’a yöneldi ve Nahçivan üzerinde çözümsüzlüğe ulaştı. İnsanî etiğe ulaşılması için küresel çırpınışlarla açılan yeni binyılın başında “Ermeni Sorunu” bu kez nefreti “siyasallaştırarak”, uluslararası platformlarda kendine yer aradı ve nihayet ABD Kongresi’nin gündemine giriverdi.

Kimilerinin yorumuna göre sosyo-psikolojik dokusu ağır basan bir victimization (kurbanlaşma) kompleksi ile davanın sahipleri “jenositin” kabulü için uğraşırken; Türkiye, tarihin bilimadamlarına bırakılmasını savunarak dış politikasında ileride hayli sorunlar yaratacak bu konuyu nasıl aşacağını düşünüyor.

İşte, elinizdeki kitap, ilk elden kaynaklar ışığında yıllar süren titiz ve objektif bir araştırma ile “Yüzyılın Kan Davası” olan “Ermeni Sorunu”nun son derece ihtilaflı tarihsel boyutunu, günümüz uluslararası ilişkiler disiplininin sağlam metodolojik çerçeveleri ışığında irdeliyor.

------------------------*----------------------------

Kitabın 171, 172 ve 173' üncü sayfalarından alıntıdır.

Ermeni sorununun çözümlenmesine ilişkin tedbir, politika ve yaklaşımlara geriye dönüş yaparak, hadisenin patlak verdiği 1877'de itibaren temas edeceğiz.

II. Abdülhamit, Doğu Anadolu'daki Ermenilerin yaşam şartlarını iyileştirmeyi taahhüt etmesine rağmen, bu yörelerin Osmanlı bünyesinden kopmasında neden olacak ıslahatın uygulanmasına kesinlikle karşı çıkmıştı. Dışta büyük güçlerin ısrarlarına dayanan merkeziyetçi padişah, içte de Doğu Anadolu'da nüfus çoğunluğunu oluşturan Müslümanların "hamisi" olduğunu çeşitli vesilelerle hatırlatmayı bilmişti. Bu yöredeki aşiret reisleriyle ve şeyhlerle dostane münasebet kurdu. Çocuklarını İstanbul'a getirtti, memuriyetler, ihsanlar ve imtiyazlar verdi. Ayrıca, bu aşiretlerden Osmanlı Subaylarının denetiminde alaylar teşkil ederek, onlardan askeri güç olarak yararlanma yoluna gitti. Hamidiye Alayları, Doğu Anadolu'da Ermeni olaylarının bastırılmasında kullanıldığı gibi, bir ölçüde Ermeni ayaklanmalarının çıkmasında caydırıcı rol de oynamışlardır. II. Abdülhamid döneminde çıkan Ermeni isyan ve başkaldırma hareketleri önlenmiş, ancak hükümet padişaha suikast tertipleyenleri bile idam cezasına çarptırmaktan kaçınmıştır.

Aynı dönemde yurt dışındaki Jön Türk muhalefeti, padişahı devirebilmek için başta Taşnaklar olmak üzere Ermeni komiteleriyle işbirliği yapmıştı. Prens Sabahattin ve çevresindeki "ademimerkeziyetçiler", Ermenilerin muhtariyet isteklerini kabullenmeye yatkın görünmüşlerse de, Ahmet Rıza ve arkadaşları bunu "ihanet" olarak değerlendirmişler ve bu konu 1902 ve 1907'de Kongrelerinde sert tatışmalara neden olmuştur.

1908-1914 yılları arasında İttihat ve Terakki, Taşnaklarla işbirliğine önem vermiş, hatta 1909 ve 1912 seçimlerine ortak platformda katılmıştı.